Washington yönetiminin aldığı tek taraflı karara tepki yağıyor. Uluslararası toplum hemen devreye girdi. Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler'dem Trump'ın kararına karşı açıklamalar geldi.
ABD Başkanı Donald Trump, dün merakla beklenen konuşmasında, Kudüs’ü resmen İsrail’in başkenti olarak tanıdıklarını ve Tel Aviv’deki Büyükelçiliği buraya taşıyacaklarını açıkladı. Beyaz Saray’daki basın toplantısında konuşan Trump, tüm dünyanın karşı çıktığı adımı “Kudüs’ü resmen İsrail’in başkenti olarak tanımanın zamanı geldi” ifadesiyle duyurdu.
Bu açıklamalar Müslüman dünyasından çok sert tepkiler verildi. Gazze şeridinden bu sabah çekilen fotoğraflarda ise çok sayıda Filistinlinin sokakta eylem yaptığı gözlendi.
ABD’NİN ÇIKARLARI İÇİN
İsrail-Filistin meselesine ilişkin geçmiş yaklaşımların barış sürecini çözüme ulaştırmadığını savunan ABD lideri, “Bu, barış sürecini ileri taşımak ve kalıcı bir barışa ulaşmak için geç kalınmış bir adım” dedi.
Önceki başkanların Kudüs’ü başkent olarak tanıma kararını seçim vaadi olarak kullandıklarını ancak bunu yerini getirmediklerini anlatan Trump, “Ben bugün bunu yerine getiriyorum. Bu kararın ABD’nin çıkarları doğrultusunda olduğunu, İsrail-Filistin barışı için de en doğru adım olduğunu düşünüyorum” dedi.
TAŞINMA TALİMATINI VERDİM
Washington yönetiminin iki devletli çözüme verdiği destekten vazgeçmediğini de sözlerine ekleyen Trump, konuşmasında, Tel Aviv’deki ABD Büyükelçiliği’nin Kudüs’e taşınmasına ilişkin hazırlıklara başlanması için Dışişleri Bakanlığı’na talimat verdiğini duyurdu. Trump Kudüs’te yapılacak ABD Büyükelçiliği’nin İsrail-Filistin barışı için bir anıt olacağı beklentisini de dile getirdi.
‘İSRAİL HÜKÜMETİNİN EVİ’
Trump konuşmasında “Kudüs yalnızca üç büyük dinin kalbi değildir. Aynı zamanda dünyanın en başarılı demokrasilerinden birisinin de merkezidir. Yahudiler, Hıristiyanlar ve Müslümanların birlikte barış içinde yaşayıp özgürce ibadet ettiği bir yerdir” ifadelerini kullandı. Kudüs’ün İsrail hükümetinin evi olduğunu savunan Trump, “Knesset (İsrail Parlamentosu) bu şehirdedir, Yüksek Mahkeme bu kenttedir. Aynı şekilde Başbakan’ın, Cumhurbaşkanı’nın resmi konutları bu kenttedir” diye konuştu.
BİLGİ NOTU: ABD yönetiminin, 1995’teki Kudüs Büyükelçilik Yasası’na göre İsrail’in başkenti Tel Aviv’deki büyükelçiliğini Kudüs’e taşıması öngörülüyordu. Ancak söz konusu yasa 22 senedir Bill Clinton, George W. Bush ve Barack Obama’nın başkanlık dönemlerinde her 6 ayda bir “ulusal güvenlik” gerekçesiyle erteleniyordu.
TANIMIYORUZ KINIYORUZ REDDEDİYORUZ
Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, Trump’ın kararıyla Ortadoğu barış aracısı olarak güvenini yerle bir ettiğini söyledi. Televizyondan yayınlanan konuşmasında Abbas, “Bu son derece karmaşık çatışmayı daha da zorlu hale getirecektir. Bu kararı tanımıyoruz, kınıyoruz, reddediyoruz” dedi. Kararı “ABD’nin barış sürecinde oynadığı rolden çekilme ilanı” olarak nitelendiren Abbas, “Kudüs barış kentidir, Kudüs Filistin devletinin ebedi başkentidir” ifadelerini kullandı. Hamas lideri İsmail Haniye ise “uluslararası hukukun açık ihlâli” olarak değerlendirdiği bu kararın ciddi yansımaları olacağını belirtti. Üst düzey bir Hamas yetkilisi ise “Bu hamle ABD’nin bölgedeki çıkarlarına karşı cehennemin kapılarını açacaktır” dedi.
NETANYAHU: TARİHİ BİR GÜN
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu kararı “Bu tarihi bir gün” diye nitelendirdi. Netanyahu, “Kudüs 70 yıldır İsrail’in başkenti. Kudüs 3 milenyumdur umutlarımızın, rüyalarımızın ve dualarımızın odak noktasıdır. Kudüs 3 bin yıldır Yahudi halkının başkentidir” ifadelerini kullandı. Trump’a minnettar olduğunu söyleyen Netanyahu, Filistin’le yapılacak herhangi bir barış anlaşmasında Kudüs’ün İsrail’in başkenti olarak tanınma şartının da yer alması gerektiğini söyledi. Barışı gerçekleştirmek için Trump ve ekibiyle çalışmaya devam edeceklerini ifade eden İsrail lideri, diğer ülkelere de büyükelçiliklerini Kudüs’e taşıma çağrısı yaptı.
TÜRKİYE: YOK HÜKMÜNDE
- Cumhurbaşkanı Erdoğan, Pakistan Cumhurbaşkanı ile yaptığı telefon görüşmesinde Trump’ın aldığı Kudüs kararının Ortadoğu’da barış ve istikrarı olumsuz etkileyeceğini vurguladı. Erdoğan 13 Aralık’ta İslam İşbirliği Teşkilatı’nı toplantıya çağırdığını da söyledi.
- Başbakan Binali Yıldırım: “Karar Türkiye Cumhuriyeti’ne göre yok hükmündedir. Filistin-İsrail barış çabalarına ve Ortadoğu barış sürecine indirilmiş ağır bir darbedir. Bölgede Pandora’nın kutusu açılmıştır.”
- Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu: “Bir ülkenin tanımasıyla Kudüs İsrail’in başkenti olmaz. Son derece sorumsuz bir açıklama.”
- Hükümet Sözcüsü Bekir Bozdağ: “Haksız, gayri adil, bölgeyi, dünyayı ateşe atan, uluslararası hukuk ve BM kararlarının açık ihlali olan bu kararından dolayı ABD’yi kınıyoruz. Bu karar bizim içi yok hükmündedir.”
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu: “Kudüs’ün ortasına Trump bir bomba koydu. Derinden yaraladı bizi, Filistinli kardeşlerimizin haklı davalarının yanında sonuna kadar duracağız. Trump yalnız kalacaktır, bütün dünyada yalnız kalacaktır.”
DÜNYA ANINDA TAVIR KOYDU
- Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres: “Kudüs meselesi İsrailliler ve Filistinliler arasındaki doğrudan görüşmelerle çözülmeli. İki devletli çözüm dışında bir alternatif yok. Bir B planı yok.”
- Avrupa Birliği: “Ciddi kaygılarımız var. Bölgedeki barış ihtimalleri üzerinde etkileri olacaktır.”
- Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron: “Fransa’nın onaylamadığı üzücü bir karar. Bu, uluslararası hukuk ve BM Güvenlik Konseyi kararlarına da aykırı.”
- Lübnan Cumhurbaşkanı Mişel Avn: “Barış sürecini onlarca yıl geri götüren bir karar. Küresel istikrara da tehdit.”
- Katar Emiri Şeyh Temim bin Hamed Al Sani: “Tehlikeli yansımaları olacaktır.”
- İngiltere Başbakanı Theresa May: “Barış sürecine katkı sağlamayacağını düşünüyoruz. Hemfikir değiliz.”
- Ürdün: “Bölgede öfke yaratacaktır ve BM kararlarını ihlâl eden bir hamle.”
- Papa: "Korunmuş kimliğiyle kutsal topraklar, Ortadoğu ve dünyanın bütünü yararına bilgeliğin ve ihtiyatın hakim olması için Tanrı'ya dua ediyorum"
ÜÇ SORU, ÜÇ CEVAP
- Kudüs kenti neden önemli?
Kudüs, İslamiyet, Hıristiyanlık ve Musevilik için son derece kutsal yerleri barındırıyor. Müslümanlar için en kutsal yerlerden kabul edilen Mescid-i Aksa ve Kubbet’üs Sahra’nın bulunduğu Harem-üş-Şerif, Doğu Kudüs’te. Şehir Yahudiler için en kutsal mekân olarak adlandırılan Ağlama Duvarı’na ev sahipliği yapıyor. Hıristiyanlar içinse Kudüs, bu kentte bulunan Kutsal Kabir Kilisesi’nin Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği ve gömüldüğü yer olduğuna inanıldığı için önemli.
- Kudüs şehrinin statüsü nedir?
İsrail, 1967’teki Altı Gün Savaşı’nda o zamana kadar Ürdün’ün kontrolü altında bulunan Doğu Kudüs’ü işgal etti. 1980’de kabul ettiği kanunla da İsrail hükümeti, Kudüs’ü “bölünmez başkenti” ilan etti. İsrail devletine ait meclis, cumhurbaşkanlığı, başbakanlık ve bakanlıklar gibi resmi kurumlar Kudüs’te yer alıyor. Ancak İsrail’in bu kararı uluslararası alanda tanınmıyor. Hali hazırda büyükelçiliğini Kudüs’te tutan hiçbir ülke bulunmuyor.
- Trump’ın planı neden tepki ve uyarılara yol açtı?
ABD Başkanı Trump, Kudüs’ü İsrail’in resmen başkenti olarak tanıyacağını seçim kampanyası vaatleri arasında saymıştı. Trump’ın bu planına yalnızca İslam dünyası değil, aynı zaman Avrupa Birliği, Rusya gibi güçler de karşı. Bu karar ile İsrail-Filistin barış sürecinin çıkmaza gireceği, bölgede bir intifada (isyan) sürecini tetikleyebileceği, Ortadoğu genelinde yeni bir şiddet dalgası yaratabileceği gibi endişeler dile getiriliyor.
