COVID-19 pandemisinde kemik iliğinaklihastaları COVID-19 enfeksiyonu açısından yüksek riskli grupta yer almaktadırlar.Çin’de, kemik iliği nakil hastası olan COVID-19enfekte hastalarda yaşam tehlikesi oranının, olmayanlara göre daha yüksek olduğu, hastaların yoğun bakım ve solunum desteği ihtiyaçlarının daha fazla olduğu anlaşılmıştır. Hastalara virüs bulaşması, daha sık hastanede bulunma, sağlık personeli ile yakın temas veya evde hasta teması ile ilişkilidir. Ayrıca pandemi sürecinde nakil işlemleri azalmıştır.
Hasta/ donör bilgilendirme aşamasında,pandemi döneminde COVID-19 ile ilgili riskler açık şekilde anlatılmalıdır: Hastalığın acil durumu nedeni ile önerilen öteleme işleminin istenilen sürede yapılamadığı, bugüne kadar kök hücre ürünü ile ilgili kesin bulaş gösterilmemiş olmasına rağmen hastalarda kök hücre nakli yolu ile donör kaynaklı enfeksiyon ihtimalinin olabileceği anlatılmalıdır. Bu nedenle hastalara rutin, donörlere ise son 3 ayda enfeksiyon belirtileri tanımlamaları durumunda işlem öncesinde COVID-19 için moleküler yöntemler ile test edilecekleri, işlemden sonra ise hasta/ donörlerin 28 gün süre ile COVID-19 belirtileri yönünden takip edilecekleri ve gerektiğinde COVID-19 PCR testi yapılarak takip edilecekleri, belirtilerin ortaya çıkması durumunda izole edilebilecekleri bilgisi verilmelidir. Buna karşılık, işlemin yapılmamasının muhtemel riskleri de anlatılmalı.Pandemi mazeretiyle nakil sürecinde donör olmaktan vazgeçen gönüllüler oldu, bağış konusunda donörler teşvik edilmelidir.
Kemik iliği nakli hastaları hayatları boyunca, pandemi olmasa dahi maskeli gezer. Hijyene dikkat eder. Az temas ve sosyal mesafe zaten nakilin temelinde var. Nakil hastası hep böyle yaşamak zorundadır. Ancak bu dönemde hasta ve yakınları hijyen konusunda daha titiz davranmalıdır. Hastanın bağışıklık sistemini güçlendirmesi için yeterli-dengeli beslenmesi, temiz hava alması, ruhsal açıdan iyi hissedebilmesi için sevdikleriyle zaman geçirmesi, fiziksel aktivite yapması önerilmektedir.Herhangi bir ilaç değişikliğinden önce mutlaka hekimi ile irtibata geçmesi, kemoterapisinin ertelenip ertelenemeyeceğini mutlaka doktoru ile görüşmesi bir hayli önem taşımaktadır.
Pandemi sürecinde nakil hastasının tedavi ve bakım yönetiminin etkili şekilde yapılabilmesi için hasta/ailenin gereksinimleri temel alınarak hasta/ailenin endişelerine ve sorularına yanıt verecek eğitimler planlanmalıdır. Günümüzde hasta eğitimi, hasta memnuniyeti ve kaliteli bakımın yansıtılmasında kullanılan bir kalite göstergesidir.
