Bağcılık deyince Kahramanmaraş da, insanların aklına sadece üzüm gelmez. Çok zengin ve kapsamlı bir kültür canlanır zihinlerde. Çünkü yazlıkların ve yayla evlerinin de genel adıdır bağ, Kahramanmaraş’ta. O yüzden halkın geçmişten geleceğe devam eden yaşam ve beslenme alışkanlıkları ile birlikte değerlendirmek gerekir bağcılığı.
Kahramanmaraş da bağcılık bitkisel üretim içerisinde önemli bir potansiyeldir. Yaklaşık 160.000 da alanda üretim gerçekleşmektedir. İlin elverişli iklim ve toprak koşullarında yetiştirilen, ulusal ve bölgesel pazarlarda ilimizin adı ile birlikte anılan Kahramanmaraş bertiz kabarcık ve mahrabaşı üzümleri, pazarcık kurutmalık peygamber üzümü ilimiz ve ülkemiz bağcılık kültürü ve potansiyeli için çok önemli kazanımlardır.
Yöre iklimi sofralık, şıralık ve kurutmalık bütün çeşitlerin yetiştiriciliğine uygundur. Yazlar çok sıcak geçmesine rağmen bu dönemde gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkının fazla oluşu şıralık çeşitlerde asit ve renk oluşumuna olumlu etki ederek kaliteyi arttırmaktadır.
Yörenin en tanınmış çeşitleri kabarcık, peygamber üzümü (Besni), hönüsü (mahrabaşı), horozkarası(Antep karası), azezi, kirkit, ağ üzüm(tahannebi), külefi, dökülgen ve yıldız çeşitleridir. Üretilen üzümler taze sofralık, şıralık ve çekirdekli kuru üzüm olarak değerlendirilmektedir.
Sofralık ve şıra ürünleri için Dulkadiroğlu ilçesinde yaklaşık 30 köyümüzü kapsayan bertiz havzası öne çıkarken, çekirdekli kuru üzüm üretiminde Pazarcık ilçesi yumaklıcerit – taşdemir-kizirli-akçalar havzası önem arz etmektedir. Özellikle Türkiye genelinde sevilerek tüketilen ve tercih edilen çekirdekli kuru üzüm üretiminde Pazarcık ilçemiz peygamber üzümü ile ülkemizin en kaliteli ürününü çıkarmaktadır.
İlimizde çeşit ve ekolojiye bağlı olarak hasat taze tüketim için temmuz başında başlar ve kasım ayının ortalarına kadar devam eder. Bertiz kabarcığı, mahrabaşı, yıldız, ağ üzüm, yalova incisi, trakya ilkeren, alfons vb. birçok çeşit sofralık olarak ticarete söz konusudur.
Ağustos ayının ortalarında ise kurutmalık çekirdekli üzümlerin hasadına başlanır. Kurutmalık üzümlerde en önemli çeşitler peygamber üzümü, Kilis karası ve horozkarası çeşitleridir.
ayının ortalarından itibaren ise şıra ürünlerine işlenmek üzere kabarcık ve azezi üzümlerinin hasatına başlanır ve bağ bozumu gerçekleşir.
Geleneksel olarak mevcut bağlarda büyük oranda, yöresel olarak serpene ismi verilen basitçe desteklenmiş sistemler, goble ve benzeri alçak gövdeli desteksiz şekiller ile toprak üzerinde serbest uzanan ilkel yöntemler kullanılmaktadır. Bu durum ilimiz bağcılığından arzulanan verim ve kazancın elde edilememesinin en önemli nedenlerinden birisidir.
Diğer taraftan da insan ve çevre sağlığına duyarlı sürdürülebilir bir üzüm üretimin gerçekleşmesi için çalışmalar Kahramanmaraş İl Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Bu kapsamda ilimiz bağcılığında entegre mücadele, biyoteknik mücadele, iyi tarım, organik tarım, hasat öncesi kalıntı denetimi, tahmin ve erken uyarı istasyonları, çatak gibi insan ve çevre sağlığı açısından yeni nesil ve sürdürülebilir bir üretim modelinin yaygınlaşması ve üretilen ürünlerin satış ve pazarlama altyapısının iyileştirilmesi adına tüm üretim sahasını kontrol ve denetim altına alarak teknik destek sağlanmaktadır.
Bağlarda yüksek telli terbiye sistemleri ve damla sulama kullanılarak verimdeki artışın yanı sıra ürün kalite ve kantitesi arttırılabilmektedir. İlimizde doğru yetiştiricilik sistemlerinin kullanılması ile üzüm kalitesindeki artışa paralel olarak meyvenin toprakla temasını azaltan ve her türlü kültürel uygulamanın etkinliğini arttıran farklı şekillerde desteklenmiş bağlar yaygınlaşmaya başlamıştır. Böyle bağlarda salkımlar toprakla temas etmediği için çürüme, kaplumbağa zararı vb. gibi olumsuz şartlar azaltılmış, ayrıca havalanma ve güneşlenme iyileştirilmiş, budama, zirai mücadele, hasat gibi her türlü kültürel uygulamalar kolaylaşmış ve etkinliği artmış olacaktır.
İlimizde son yıllarda bağcılıkta bir atılım gerçekleşmiştir. Dünya bağcılığında örnek teşkil edecek, modern tekniklerle tesis edilmiş, ekonomik işletme büyüklüğüne sahip bağ örnekleri günden güne artmaktadır. Bununla bağlantılı olarak ilimizden çeşitli ülkelere üzüm ihracatı yapılmaya başlanmıştır. Yine Pazarcık ilçemizde üretilen kuru üzümler farklı firmalar tarafından dünya pazarlarına çeşitli şekillerde pazarlanmaktadır.
Sonbaharın gelmesi ile birlikte bağ bozumu ve dolayısı ile üzüm şırasının birbirinden farklı teknik ve yöntemlerle işlenmesi için mahsereler kurulur, kara pekmez, gün pekmezi, kuru üzüm, beyaz ve kara sucuk, samsa, pestil, kırma, çullama, ravanda gibi ürünlerin sezonu açılmış olur. Bu amaçla genellikle bertiz kabarcık üzümünün sofralıktan arta kalanı kullanılır.
Efsane meyve üzüm ve sağlık iksiri ürünleri büyük bir coşku ve heyecanla hazırlanır ilimizde. Özellikle Bertiz yöresinde üretilen kabarcık üzümünün öncelikle şıraya işlenmesi ve ardından elde edilecek ürünün özelliklerine göre farklı hazırlama yöntemleri ile adeta şifa kaynağına dönüşen ürünler öncelikle evlerin erzak depolarında sonrasında ise kuruyemiş ve çerezcilerin raflarında yerini alır. Ülkemizin değişik yörelerinde benzer ürünler üretiliyor. Ancak ilimize özgü Bertiz kabarcığı ve Maraş -18 (Kemallı veya Kalaycı aşısı) ceviz çeşidi ile buluşan üzüm şırası mükemmel bir lezzete ve görsel şölene dönüşür. Tabii ki maharetli köylü kadınlarımızın da emeklerini göz ardı etmemek gerek.
Üzüm yetiştiriciliği her ne kadar teknik ve kazanç sağlayıcı ekonomik bir faaliyet olsa da, sonbaharda kurulan mahserelerde üzümlerin özenle seçilmesi ile başlayan bir serüvene aralar kapıları ve sallarda (tekne) pekmez toprağı ile buluşur salkımlar. Hem nazik hem de hırçındır üzüm tanesinden şırayı ayıran hamleler. Bir defa sızmaya başladı mı üzüm şırası bereketlenir de bereketlenir. Nişeyle birleşir harlı ateşte, bakarsın olur hapısa. Artık bir de sırdaş bulur kendine, ayrılmaz ikili olur cevizle. Bir de bakarsınız ki ceviz kabuğu ile kınalanmış hünerli ellerde samsa olur, sucuk olur, pestil olur, bastık olur, kırma olur üzüm şırası. Belki de ülkemizin hiçbir yerinde olmadığı kadar lezzetli ve çeşitlidir üzüm suyundan üretilen ürünler.
olarak uzun kış gecelerinde ikram tabaklarının vazgeçilmezi, ilkokul çocuklarının beslenme çantalarının en kral yiyeceği, yaşlılarımızın ceplerindeki kıymetli şekerlemesi gibi çeşitli şekillerde tanımlayabileceğimiz yöresel şıra ürünlerimiz artık ulusal düzeydeki marketlerin raflarında da yerini almaya başlamıştır.
Son söz olarak bağcılık Kahramanmaraş için bir sevdadır. Yerel çeşitler damak tadına ve ilin bağcılık kültürüne hizmet ederken, yeni çeşitler ulusal ve uluslararası pazarlama organizasyonlarının taleplerini karşılamaktadır. Bu denli zengin bir potansiyel ilimizde üzüm işleme, paketleme, muhafaza ve tasnif işlemlerini barındıran markalaşmış bir sanayi işletmesini çoktan hak etmektedir. Her geçen gün yeni ve modern üretim teknikleri ile gelişen ve güçlenen bağcılık sektörüne böyle bir işletme can suyu olacaktır.
Geçmişten geleceğe devam eden ve her geçen gün cazibesi artan bir potansiyel olan bağcılık, ilimiz bitkisel üretiminin lokomotif sektörü olmaya adaydır.
