İran ile 295 km uzunluğunda sınırı bulunan Van, coğrafi konumu itibariyle ülkelerinden kaçmak isteyen Afganistan vatandaşlarının Avrupa ve diğer batı metropollerine geçmek istedikleri en önemli geçiş güzergahı. Mültecilerin çok büyük bir kısmı Van'ın sınır ilçeleri olan Başkale, Saray, Çaldıran ve Özalp’ın köylerinden Türkiye'ye düzensiz yollardan giriş yapıyor.
MİLYONLARCA DOLARLIK BİR SEKTÖR
İran ve Türkiye başta olmak üzere birkaç ülkeyi kapsayan geniş bir ağa sahip olan insan kaçakçılarıyla anlaşan ve onların aracılığı ile ülkelerinden çıkarak İran’ın sınır bölgelerinde bir araya gelen Afganlar, yine kaçakçılar tarafından farklı güzergahlardan geçirilerek Türkiye sınırına ulaştırılıyor.
Milyonlarca dolarlık ticaretin döndüğü bu düzensiz geçişlerin nerede ise tamamı Van’a bağlı ilçeler üzerinden gerçekleşiyor. Afganistan’dan İran’a geçen mülteciler haftalar boyu yürüyerek Van’ın Başkale, Saray, Çaldıran ve Özalp ilçelerine bağlı köylere ulaşabiliyor.
RESMİ RAKAMLARA GÖRE YILLIK 500 BİN GEÇİŞ VAR
Afganistan-İran arasındaki yolculuklarını ekonomik güçlerine göre ya at sırtında ya da yürüyerek tamamlayan mülteciler bir çok engelin ardından Van’a ulaşıyor. Mültecilerle ilgili çalışmalar yürüten değişik sivil toplum kuruluşları tarafından yapılan açıklamalara göre yıllık ortalama 500 binin üzerinde mültecinin Van’dan Türkiye’ye giriş yaptığı belirtiliyor.
Bu mültecilerin bir çoğu zaman zaman eksi 25-30 dereceyi bulan hava koşullarında donarak yaşamlarını kaybederken, sınırı geçebilmeyi başaranlar da kapasitelerinin çok üzerinde göçmenle doldurulan araçların yaptığı kazalarda can veriyor.
EN BÜYÜK KİMSESİZLER MEZARLIĞI VAN’DA
Van’da bulunan Seyrantepe Mezarlığı'nın önemli bölümü Afganistan başta olmak üzere Pakistan, Bangaldeş ve İran’dan tüm zorlukları göze alarak yola çıkan ve bu yolda yaşamını yitiren mülteci kimsesizlere ait. Van’a kadar ulaşan ancak kaza sonucu, donarak veya diğer nedenlerden yaşamlarını kaybeden mülteciler, 15 gün boyunca cenazeleri alınmazsa bu mezarlığa defnediliyor.
Kimlik bilgileri tespit edilemeyen mültecinin mezar taşları numaralandırılıyor veya ölüm tarihine, işlem yapılan hastaneye göre sıralanıyor. Şimdiye kadar yaklaşık 400’ü aşkın mültecinin defnedildiği mezarlık, bu yönüyle Türkiye’nin en büyük kimsesizler mezarlığı olma özelliği taşıyor.
”MÜLTECİLERİN ÜLKEYE GİRİŞİNE GÖZ YUMULUYOR”
Özalp ilçesine 3 kilometre uzaklıktaki İran’ın Hoy ilçesi sınırından çektiği ve sosyal medya üzerinden yayınladığı görüntülerle dikkatleri Van sınırında yaşanan mültecilerin geçişlerine çeken Gazeteci Ruşen Takva SÖZCÜ’ye konuştu.
Sınırdaki hareketliliği belgelemek için günlerdir sınırda bulunduğunu kaydeden Gazeteci Ruşen Takva şunları söyledi: “Ben son iki gündür sınır noktasındaydım. İki gece sınırda yaşanan bu kaçak geçişleri belgelemek için çalıştım. Sınır güvenlik noktasında artık neredeyse hiç bir güvenlik noktasının çalışmadığını, mültecilerin tabiri caizse ülkeye girişlerine göz yumulduğunu edindiğim bilgiler ışığında aktarabilirim.”
”İNSAN KAÇAKCILARI KİŞİ BAŞINA 400 TL ALIYORLAR”
Van sınırından her gece ortalama bin 500 kişinin geçtiğini ve bunun büyük bir ekonomiye dönüştüğünü aktaran Takva, sözlerini şöyle sürdürdü:
* Van’da, insani dramın yanında ciddi bir ekonomik ve ticaret ağı oluşmuş durumda. Çünkü Van'da çoğunluğu Afgan uyruklu olan en az bin, bin 500 mültecinin her gece sınırlardan Türkiye’ye geçiş yaptığını biliyoruz. Bu bin 500 kişi büyük bir ticari ağı ve ekonomiyi beraberinde getiriyor.
* İran sınırından atlarla gelen her mülteci başına rehberler minibüslere getirene kadar 400 TL para alıyor. Arabayı sürüp Van'ın merkezinde bulunan bekleme evlerine oradan da batıya, İstanbul’a, Denizli’ye, Trabzon'a, Düzce’ye, Bolu’ya taşınıyorlar.
* Muazzam bir ekonomi dönüyor. Bin, bin 500 insanın her gün geçiş yaptığını ve her mülteciden 400 TL para alındığını hesaplarsak gecede milyonlarca liralık bir rant ortaya çıkıyor.
* Bu muazzam bir sisteme dönüşmüş durumda, çok profesyonelleşmiş durumdalar.
”TALİBAN ÜLKEDEKİ HÂKİMİYETİNİ KURDUKTAN SONRA İKİ, ÜÇ KATINA ÇIKACAK”
Afgan mültecilerin Türkiye'ye geçişlerinin önümüzdeki günlerde artacağını belirten Ruşen Takva, şunları söyledi:
* Sadece Türkiye tarafında değil Bangladeş’ten başlayan, Pakistan, Afganistan ve İran’da da ayağı olan uluslararası bir insan kaçakçılığı düzeni kurulmuş.
* Van’daki geçişlerin önümüzdeki günlerde özellikle Afganistan’da Taliban’ın ülkedeki hâkimiyetini kurduktan sonra iki, üç katına çıkabileceğini söyleyebilirim.
* Afganistanlılar, Taliban'ın yönetiminde orada yaşamak istemiyorlar. Pakistan’dan geçerek İran üzerinden Türkiye’ye gelmeyi başaran Afganistanlılar, mümkünse Türkiye’de de yaşamak istemiyorlar, Avrupa’ya özellikle de Amerika ve Kanada’ya ulaşmak istiyorlar.
”TALİBAN’DAN KORKAN MEMUR VE BÜROKRATLAR KAÇMAK İSTİYOR”
İltica ve Göç Araştırmaları Merkezi (İGAM) Başkanı Metin Çorabatır ise uluslararası kuruluşlar aracılığı ile Afganistan’da yaşanan gelişmelerden sıcak haber alabildiklerini ancak, ülkemize yapılan girişlerle ilgili resmi kaynaklardan bilgi alamadıklarını söyledi.
SÖZCÜ’ye açıklamalarda bulunan Çorabatır, son dönemde Afganistan’dan Türkiye’ye gelmek isteyenlerin büyük çoğunluğunu Taliban'ın ülke yönetimini ele geçirmesi halinde cezalandırılmaktan korkan bürokratlar ve memurlar olduğunu belirtti.
Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre Taliban saldırıları nedeniyle yılbaşından bu yana 223 bin Afgan evlerini terk etmek zorunda kaldı, bu sayı sadece geçen hafta 56 binin üzerinde olduğunu ifade etti.
”BİR ANDA 10 BİNLERCE KİŞİ SINIRLARIMIZA DAYANAMAZ”
İGAM Başkanı Çorabatır, bu kesimin düzensiz göç yöntemlerine başvurmak yerine sağlık turizmi, konut alımı, eğitim gibi alternatifleri deneyerek vize almaya çalıştıklarını da anlatarak şunları söyledi:
* Afganistan'da Kabil hükümetinin dayanamayacağı endişesi ülkede yaşayan insanları göç etmeye itiyor. Bunlar arasında Kabil hükümetinin memurları, öğrenciler, yüksek düzeydeki bürokratlar var.
* Bu kişiler, ülkeleri karayoluyla aşarak Türkiye ve oradan da Avrupa'ya gitmeyi denemek yerine, bir şekilde vize alarak Türkiye'de güvenli bir gelecek kurmak istediklerini söylüyor.
* Ancak Türkiye bu anlamda Afganistan'dan yapılan başvurulara çoğunlukla olumsuz yanıt veriyor. Bu durumda düzensiz göçü daha da artırıyor.
* Van ve çevresi öteden beri İran, Irak, Afgan ve Bangladeşlilerin giriş kapısı. Ben öyle bir anda 10 binlerce kişinin sınırlarımıza yığılacağını beklemiyorum. Çünkü önce İran’ı aşmaları gerek.
* Ancak bu bir sektör olmuş ve birileri para kazanıyor. Küçük gruplar halinde geçişlerin devam edeceğini tahmin ediyoruz.
